Karakterstructuren
'Karakter' slaat op de gedragingen die diep in de persoon gegrift zijn. Het karakter wordt in de jeugd gevormd door ervaringen en invloed van buitenaf (de sociale omgeving) in combinatie met het temperament dat al in het kind aanwezig is als het geboren wordt. De karakterstructuur van een kind wordt in de vroege jeugd gevormd om zich staande te kunnen houden in de wereld. Gedurende deze tijd loopt het kind tegen bepaalde dingen aan en door deze ervaringen doet het kind bepaalde overtuigingen op. Hierdoor ontwikkelt het kind bepaalde gedragingen, uitingen en overlevingsstrategieën.
Een karakterstructuur is in het latere leven het deel van de persoonlijkheid dat zich naar buiten manifesteert. De situaties waarin deze buitenkant van het karakter, ofwel het 'masker', zich manifesteert, zijn vaak situaties waarin een persoon het moeilijk heeft of stress ervaart. Dan wordt ook gesproken van het reageren vanuit (oude) patronen.
De leer van de karakterstructuren gaat ervan uit dat als je in staat bent om de oorsprong van de patronen in je gedrag te doorgronden, je beter in staat bent om patroongedrag te vermijden of te weerstaan. De karakterologie is nauw verbonden met de ontwikkelingspsychologie.
Er zijn hierin vier geboorterechten verweven
Het recht om te bestaan
Het recht om behoeften te hebben
Het recht om te willen (autonomie)
Het recht om te verlangen
Doel in het therapeutisch proces
Je krijgt zicht op angsten, conflicten en problemen die typisch voor een bepaalde karakterstructuur zijn. In je karakterstructuur ligt de potentie van je ontwikkeling. Je kunt inspelen op iemands karakter en diens perceptie. Bijvoorbeeld met iemand die een psychopathische karakterstructuur heeft, is het niet handig om mee in de (macht) strijd te gaan. Wel is het van belang om stevig en aandachtig te zijn, respect te tonen voor zijn visie en territorium. Dan ontstaat er vertrouwen en een dialoog.
Er zijn zeven karakterstructuren te onderscheiden
Afwezige of schizoïde structuur
Onverzadigbare of orale structuur
Vervloeiende of symbiotische structuur
Opofferende of masochistische structuur
Afstandelijke of rigide structuur
Wantrouwige of psychopathische structuur
De narcistische persoonlijkheid
De afwezige of schizoïde structuur
Bij een persoon met de afwezige structuur hoort een beschouwende houding. Hij ziet vaak haarscherp wat een ander nodig heeft of vraagt. Hij leeft in zijn hoofd, met de ratio als vluchtmechanisme van het gevoel. Hij voelt zich niet snel ergens echt thuis. Over het algemeen hebben personen met deze structuur een goed ontwikkelde intuïtie.
Kenmerken
Afgesplitst voelen, redeneren, rationeel, alles gaat door de filter van angst/niet in contact met de ander.
Kwaliteiten
Intuïtief, creatief, vermogen om te bemiddelen.
Onverzadigbare of orale structuur
Het uiterlijk gedrag van een persoon met de onverzadigbare structuur is vaak: 'ik heb niemand nodig'. Hij vindt het moeilijk om verlangens en gevoelens uit te drukken, uit angst dat de omgeving deze niet zal vervullen. Iemand met deze structuur leeft met angst om tekort te komen. In plaats van openlijk te erkennen en te vragen, doet hij dit op een impliciete en verborgen manier. Personen met deze structuur zijn vaak heel zorgzaam en weten goed wat een ander nodig heeft.
Kenmerken
Persoon voelt zich leeg, angst om alleen gelaten te worden, klagen, kan zijn behoefte moeilijk kenbaar maken, depressie ligt op de loer.
Kwaliteiten
Vermogen om veel aandacht te geven, slim en zorgzaam.
Vervloeiende of symbiotische structuur
De vervloeiende structuur is sterk geneigd zich aan zijn omgeving aan te passen, omdat dit is wat hij heeft geleerd. Hij weet vaak niet wat hij echt wil. Duidelijk de ruimte innemen of op de voorgrond treden zal de vervloeiende structuur uit zichzelf dus niet snel doen. Personen met deze structuur zijn gericht op harmonie en kunnen in een groep 'het cement tussen de stenen' zijn.
Kenmerken
Ik ben niemand zonder de ander, geen egostructuur, wij-vorm praten.
Kwaliteiten
Structuurverlies, chaotisch, weinig tot geen realiteitsbesef.
Opofferende of masochistische structuur
Iemand met een opofferende structuur vindt het moeilijk om iets te zeggen dat voor een ander vervelend kan zijn. Hij is bang de sympathie te verliezen en gaat gemakkelijk over zijn eigen grenzen heen. Personen met deze structuur kunnen steun en toeverlaat voor anderen zijn; anderen kunnen op hem bouwen.
Kenmerken
Het lijden en slachtofferen staat centraal in zijn leven, onderdrukken van gevoelens, hard werken.
Kwaliteiten
Is geaard, vastberaden, geduldig.
Afstandelijke of rigide structuur
Bij iemand met de afstandelijke structuur bestaat de sterke behoefte om te voldoen door middel van presteren. Hij/zij creëert graag een ongeschonden beeld van zichzelf. Hij kan hard werken en gaat daarbij gemakkelijk over zijn grenzen heen. Vaak is de afstandelijke structuur haastig en ongeduldig. Anderen kijken vaak een beetje tegen hem op. Een persoon met deze structuur bereikt vaak veel in het leven.
Kenmerken
Trots, prestatiegericht, moeite met overgave in het contact.
Kwaliteiten
Harder werker, speels.
Wantrouwige of psychopathische structuur
Het meest duidelijke kenmerk van iemand met deze structuur is een wantrouwende houding ten opzichte van de omgeving. Hij denkt vooruit in scenario's. Hij heeft ook de neiging om de omgeving in de gaten te houden. Hij zorgt ervoor dat hij niet onderuit gehaald kan worden. Een persoon met deze structuur kan voor anderen in tijden van flinke storm een rots in de branding zijn.
Kenmerken
Eigenzinnig, opdringerig, trots, scherp, macho, gedreven, doelgericht.
Kwaliteiten
Veel energie, veel wils-en daadkracht, heeft lef en durf, ondernemend.
De narcistische persoonlijkheid
Deze persoonlijkheid heeft zijn ware zelfexpressie begraven in antwoord op vroegere verwondingen en heeft het vervangen door een hoog ontwikkeld, compenserend vals zelf. Het object wordt gezien als doel, niet als iets op zichzelf. Hij of zij vindt het alleen waardevol als iets of iemand je van dienst kan zijn.
De beschadiging treedt op wanneer de omgeving het nodig heeft, dat het individu anders is dan hij is. De boodschap is dan ook: 'Wees niet wie je bent, maar zoals ik het nodig heb. Wie jij bent stelt me teleur, is bedreigend voor me, maakt me boos en prikkelt mij teveel. Wees zoals ik het wil en ik zal van je houden'.
Dit geldt eigenlijk voor elk karakterstructuur, daarom zijn narcistische elementen terug te vinden in alle karakterstructuren.
Methodiek: Past Reality Integration en afweermechanismen
PRL gaat ervan uit dat wij als volwassene, de wereld vaak zien door de bril van de afweermechanismen heen die we als kind moeten ontwikkelen. Deze afweermechanismen zorgen ervoor dat we de pijn die ons als kind is aangedaan niet te hoeven voelen. Het zijn echter deze afweermechanismen die ons als volwassene het meest doen lijden, omdat ze onze waarneming van het heden zo sterk vertekenen. Angst, somberheid, boosheid, overspannenheid én gebrek aan werkelijk contact, zijn en veroorzaken in het heden onze problemen.
Afweermechanisme angst
Angst is diepste laag van afweer. Angst geeft het kind de illusie nog te kunnen vluchten uit de situatie waarin het niet krijgt wat het nodig heeft om te overleven. Voor de volwassene betekent angst o.a: niet naar feestjes durven, het eng vinden in het openbaar te spreken, bang zijn dat je een ziekte hebt of dat je dierbaren iets ergs overkomt.
Afweermechanisme primaire afweer
Primaire afweer is de eerste cognitieve afweer. Het kind denkt dat het niet krijgt wat het nodig heeft, omdat er iets mis is met zichzelf. Als volwassene vind je van jezelf dat je niet deugt en voel je je snel schuldig of slecht. PA maakt je somber, gevoelig voor depressies, je hebt gebrek aan energie en ervaart het leven als 'te zwaar'.
Afweermechanisme valse hoop
Het kind hoopt toch te krijgen wat het nodig heeft door maar beter zijn best te doen. Als volwassene doe je hetzelfde, omdat je gelooft alsnog te kunnen krijgen wat in je jeugd ontbrak: liefde, warmte, acceptatie. VH maakt je perfectionistisch, geeft lichamelijke stressklachten als bijv. nek-en schouderklachten, muisarm en doet je opbranden.
Afweermechanisme valse macht
Het kind legt de schuld bij de ouders; het komt door hen dat het kind niet krijgt wat het nodig heeft. Als volwassene vind je dat de ander niet deugt of jou benadeelt, je denkt snel dat anderen tegen je zijn. Dit kan leiden tot irritatie, woede, stressklachten, agressieve gedachten/daden en superioriteitsgevoelens.
Afweermechanisme ontkenning van behoeften
Het kind overtuigt zichzelf dat het niets nodig heeft. Als volwassene ben je vaak meester in het relativeren, wegredeneren van je eigen behoeften. Je stopt je gevoelens weg en verdooft jezelf door bijvoorbeeld heel veel te werken, veel te roken, drinken of te eten. Hoofdpijn, verslavingen en eetstoornissen liggen op de loer.
PRI bestaat uit vier concrete fases
Zelf observatie: wanneer ben ik in de ban van mijn emotionele brein en leef ik vanuit destructieve afweer?
Afweer omkeren: ontdekken wat er schuil gaat achter de afweer.
Gevoel toelaten: de achter de afweer schuil gaan, de gevoelens toelaten waarmee de afweer haar functie verliest
Integratie van doen, denken en voelen
Het doel van een PRI therapie
Het doel van een PRI therapie is om steeds meer 'afweervrij' in het leven te kunnen staan. Ook als er nog afweer geactiveerd wordt, zullen we deze steeds sneller zelf herkennen en kunnen ontmantelen, zodat we de destructieve werking ervan op ons dagelijks leven opheffen.
Methodiek: systemisch werk
Ons hele leven kent van jongs af aan vele systemen, zoals gezin, school, familie en cultuur. De regels en wetten in dergelijke systemen zijn vaak ingewikkeld. Het wordt steeds duidelijker dat veel organisatorische en persoonlijke problemen een systemische oorzaak hebben. De oorsprong van het systemisch werken ligt bij de systemische familietherapie van Bert Hellinger. Systemisch werken heeft als doel de verborgen belemmeringen binnen een systeem (gezin, organisatie) zichtbaar hanteerbaar te maken.
Bert Hellinger staat aan de bron van dit werk. Hij ontdekte het systeem dat iedere familie, organisatie, school en dergelijke kenmerkt en ontwikkelde een methode om hiermee te werken. Iedere deelnemer in een systeem heeft een plek. Soms lijkt de ingenomen plek niet de juiste te zijn. Systemisch werken geeft de mogelijkheid om de uit een diepe liefde ontstane verstikking bloot te leggen en aan de hand van de onderliggende dynamiek verandering aan te brengen in een systeem. De ervaring leert dat mensen beter contact krijgen met de eigen plek. Het op dieper niveau leren kennen van deze plek en de positie die anderen daarin innemen, geven ruimte voor acceptatie en zingeving.
Basisbegrippen van systemisch werken
Systeem
Het systeem staat centraal. Wij worden grootgebracht in systemen en krijgen daarin een plek toegewezen of nemen die in.
Dynamiek
De dynamiek maakt het mogelijk op een diep en onbewust niveau te werken en liefdevol en met respect om te gaan met alle leden in het systeem.
Verstrikking
Een verstrikking is een verwikkeling/terugkomend probleem in een systeem die belemmerd of soms ziekmakend werkt. Het zichtbaar maken van een verstrikking geeft de mogelijkheid hierin verandering te brengen.
Plek
De plek in het systeem is essentieel. Leden van een systeem hebben een plek. Deze plek is niet altijd de juiste. Het vinden en innemen van de eigen juiste plek wijzigt oude remmende patronen, maakt het mogelijk verstrikkingen op te heffen en stelt je in staat jouw plek in het leven te nemen.
Aandachtspunten van systemisch werken
Ieder mens is sterk aan het systeem van oorsprong gebonden. Het verleden, het oorspronkelijke familiesysteem, de uit liefde genomen plek met daaraan soms gekoppelde verstrikkingen kan in jouw ontwikkeling remmend werken. Het liefdevol en respectvol zichtbaar en voelbaar maken van de dynamiek in het systeem biedt de mogelijkheid wijziging te brengen in bestaande patronen zowel op persoonlijk niveau als op niveau van het familiesysteem.
Het persoonlijk bewustzijn
de behoefte aan een evenwicht tussen geven en nemen
de behoefte om ergens bij te horen
de behoefte aan orde
de beperkingen van tijd te accepteren
De behoefte aan een evenwicht van geven en nemen
Mensen die niet durven nemen, zijn aan niemand iets verplicht en kunnen daardoor beperkt van het leven genieten. Anderen willen alleen maar helpen en stellen zich op deze wijze boven een ander. Beide levenshoudingen ontwikkelen zich vaak al in de kindertijd in contact met een of beide ouders. In intieme relaties wordt de liefde bepaald door een evenwicht tussen geven en nemen. Als een partner voornamelijk neemt, zal de ander stoppen met geven. De liefde tussen partners kan optimaal stromen als beiden ten volle geven en ontvangen.
De behoefte ergens bij te horen
Om te overleven is het noodzakelijk om bindingen te hebben en ergens deel van te zijn. Elke groep heeft zijn waarden en normen en ieder zal zich overeenkomstig daarmee gedragen. Dit beperkt ons in wat wij kunnen zien, geloven en weten. Als wij ons op 1 dag in verschillende groepen zouden bewegen, zullen wij ons steeds op een andere manier gedragen. Zo zal je bij je ouders ander gedrag vertonen dan op je werk.
De behoefte aan orde
In elke groep en langdurige relaties heersen regels, normen en overtuigingen en verboden waar men zich aan dient te houden. Alle leden van zo'n groep-of relatiesysteem gedragen zich volgens deze regels welke dus per groep en relatie sterk kunnen verschillen. Deze sociale conventies bepalen grenzen van het lidmaatschap. Wie zich hier aan houdt hoort erbij en wie dat niet doet, zal zijn lidmaatschap verliezen. In dorpen kan het nog steeds vertrekkende gevolgen hebben van uitgesloten worden. Maar ook in andere culturen komt uitsluiting van met name vrouwen veelvuldig voor.
De beperkingen van tijd accepteren
Families en/of werknemers houden vaak sterk vast aan negatieve en positieve herinneringen. Dit belemmert nieuwe ervaringen en gebeurtenissen. Het verleden blijft hen gevangen houden. Zoals er een tijd komt dat je het leven los moet laten, zo ook dienen gebeurtenissen uit het leven losgelaten te worden, om de toekomst een kans te kunnen geven en mee te kunnen gaan in de stroom van het leven. Zo kan het gebeuren dat iemand als baby de bombardementen en de angst van de ouders heeft meegemaakt, dit dusdanig onbewust vasthoudt in zijn/haar lichaam en herinnering, dat hij het leven neemt alsof de oorlog nog niet beëindigd is.
Doel van Familieopstellingen
Het doel van Familieopstellingen is om meer inzicht te krijgen in herhalende familie/systeem dynamiek. Het is niet oplossend gericht, maar meer verhelderend en tevens een aanvulling op het therapeutisch proces.
Aikido
Aikido is een krijgskunst, die werd ontwikkeld door Morihei Ueshiba (1883-1969). Hij besteedde zijn hele leven aan het verfijnen van een krijgskunst die hij zelf een "vredeskunst" noemde. Bij Aikido gaat het enerzijds om het leren vechten, anderzijds ligt de nadruk op harmonie, zelfontplooiing en spiritualiteit. De technieken in Aikido zijn doordrongen van het principe van harmonie en samenvloeiing van energie. Een aanval wordt in cirkelvormige bewegingen opgenomen. Men gaat niet tegen de kracht in, maar geeft mee. Er wordt geoefend in een sfeer van respect en gelijkwaardigheid. Men helpt elkaar en stemt iedere beweging af op de mogelijkheden van de ander. Het gaat niet om winnen of verliezen. Het beoefenen van Aikido is bedoeld om zelf innerlijke rust te vinden. Het is een zoeken naar harmonie in jezelf, harmonie met je omgeving en naar harmonie met het hele universum. In die zin is Aikido dan ook geen gevecht tegen de vijand, maar meer een gevecht tegen jezelf en al je automatische reacties.
Doel van deze training in het therapeutisch proces
Oefenen in discipline
Conflicthantering
Flexibiliteit in je lijf ontwikkelen en meer in je kracht komen
Autonomie ontwikkelen
Mindfulness training
In de Mindfulness training leer je meer bewust te zijn van je gedachten, gevoelens en de sensaties in je lichaam. Door aandacht wordt je bewust van je automatismen, je ingesleten sporen, je herhaling van gedrag. Vanuit deze bewustwording kun je kiezen: in welke gedachte investeer je en welke laat je met rust. Je bent niet langer slaaf meer van je eigen denken, voelen en doen. Daarmee creëer je vrijheid, rust en ontspanning. Door met mildheid en acceptatie naar je levenspatronen, klachten en kwetsbaarheden te kijken, maak je verandering mogelijk. Afkeer ervan of verzet niet. Te zien wat veranderbaar is en te aanvaarden wat niet onveranderbaar is. Vanuit welke waarden we willen leven.
Mindfulness heeft drie visies
Mindfulness als aandacht voor het hier en nu
Mindfulness als vaardigheid
Mindfulness als intentie, aandacht en attitude
Mindfulness-oefeningen
Bodyscan
Zit-, loop- en ligmeditaties
In mindfulness beoefenen we de vaardigheid in aandachtsgerichtheid, het richten, herrichten, verplaatsen en aanhouden van aandacht.
Bij Minfulness gaat het om beter te voelen, in plaats van je beter te voelen.
